Urineweginfectie kinderen een kort overzicht

De klachten die volwassenen hebben met een urineweginfectie zijn vrij duidelijk. Er kan onder andere sprake zijn van pijn bij het plassen, een stinkende urine en een verhoogde frequentie van de mictie (vaker plassen) in combinatie met kleinere hoeveelheden. Bij kinderen is het echter vaak helemaal niet zo duidelijk dat er sprake is van een urineweginfectie. De klachten van kinderen met een urineweginfectie zijn veel aspecifieker dan bij volwassenen en er is vaak een onderliggende oorzaak.

Definitie Urineweginfectie (UWI)
Een cystitis is een infectie van de blaas (blaasontsteking). Men spreekt van een ongecompliceerde UWI wanneer er geen aanwijzingen zijn voor anatomische afwijkingen, er geen tekenen zijn van een opstijgende infectie en er geen recidief binnen korte tijd (3 mndn) optreedt.

Een pyelonefritis is een opstijgende UWI die het pyelum (nierbekken) van de nier heeft bereikt. Het is een gecompliceerde UWI. Men spreekt bij kinderen van een gecompliceerde UWI wanneer er sprake is van een hogere urineweginfectie, koorts (>38,5ºC), algemene malaise en/of misselijkheid. Koorts is een klinische marker voor de betrokkenheid van het parenchymweefsel (pyelum) van de nier. Wanneer een kind een UWI heeft met koorts is er dus altijd sprake van een pyelonefritis.

Verhoogd risico UWI
De volgende groepen kinderen hebben een verhoogd risico op het krijgen van een UWI:
• Leeftijd, de prevalentie van een UWI  is het hoogst bij ♂ < 1 jaar en bij ♀ < 4 jaar
• Niet besneden ♂
• Meisjes
• Ras, blanke kinderen hebben een  2-3 x verhoogd risico t.o.v. donkere kinderen
• Genetische factoren
• Obstructieve afwijkingen zoals urethrakleppen
• Neurologische blaas
• Dysfunctional voiding

Klinische kenmerken van een UWI
Over het algemeen bij kinderen met een UWI worden de volgende klinische kenmerken het vaakst gezien:
• Koorts
• Failure to thrive
• Geelzucht
• Braken
• Diarree
• Slecht eten

Je kunt de klachten bij kinderen met een UWI nog onderverdelen in de hele jonge kinderen (0-2) en de wat oudere kinderen (>2).
Bij kinderen van 0-2 jaar presenteren klachten zich als volgt:
• Veel aspecifieke symptomen
• Koorts zonder duidelijk focus (temp > 39ºC)
• Prikkelbaarheid
• Braken
• Diarree
• Onvoldoende groei
• Suprabupische gevoeligheid
• Huilen tijdens de mictie
• Stinkende urine

Kinderen ouder dan twee jaar kunnen zelf al meer aangeven en kunnen de klachten zich als volgt presenteren:
• Koorts
• Pijn bij plassen
• Urgency (aandrang)
• ↑ frequentie
• Incontinentie
• Buikpijn
• Geïrriteerd
• Lethargie
• Macroscopische hematurie
• Acuut zieke indruk

Diagnose UWI
De diagnose UWI kun je op verschillende manieren stellen. Je kunt een urinesediment doen, deze wordt positief bevonden voor een UWI wanneer er een aanwezigheid is van 20 of meer  bacteriën  en/of 5 of meer  leukocyten per gezichtsveld bij een  400x vergroting.

Je kunt ook een urinekweek doen om de diagnose te stellen. Dit is de gouden standaard om de diagnose te stellen. Je kunt de urine voor de urinekweek op verschillende manieren verkrijgen. Via een plaszakje, transurethrale catheterisatie of via een blaaspunctie. Bij een plaszakje is er veel kans op contaminatie (besmetting van buiten) van de urine, het is daarom een wat minder goed onderzoek. Wanneer de urine uit een plaszakje positief is wil dat zeggen dat een UWI waarschijnlijk is mits er ook klinische kenmerken zijn van een UWI. Wanneer de urine uit het plaszakje negatief is, is het onwaarschijnlijk dat er een UWI is. Wanneer de urine voor de kweek verkregen is via transurethrale catheterisatie en het is een goede midstroom urine, dan is deze positief wanneer er groei is van minimaal 10 tot de 4e kolonievormende eenheden per ml. Urine voor een urinekweek vergregen via een blaaspunctie is positief wanneer er bacteriën aanwezig zijn ongeacht hoeveel.
Een UWI is pas bewezen bij een positieve urinekweek.

Behandeling van UWI
Doelen van de behandeling:
• Eliminatie van de infectie
• Preventie urosepsis
• Preventie korte- en langetermijncompicaties
• Vermindering symptomen

De behandeling van een UWI bestaat uit antibiotica, deze kun je oraal of intraveneus toedienen. Intraveneuse antibiotica wordt toegediend wanneer er sprake is van een toxisch beeld, uitdroging of wanneer orale medicatie niet binnengehouden wordt. Bij intraveneuse behandeling worden optimale bloedspiegels bereikt.

Indicaties hospitalisatie (ziekenhuidopname)
Kinderen met een UWI moeten onder de volgende omstandigheden opgenomen worden in het ziekenhuis:
• < 2 mnd oud
• Klinische urosepsis/bacteremie
• Immunosupressieve patiënt
• Braken/onvermogen orale medicatie binnen te houden

Bij verbetering van de klinische conditie (meestal binnen 24-48 uur) kan eventueel overgestapt worden op orale antibiotica.
De meeste ongecompliceerde UWI’s zijn met een  7-10 daagse kuur voldoende behandelt.

Aanvullend onderzoek bij een UWI
Wanneer kinderen een UWI krijgen is dit eigenlijk niet normaal, vaak is er een onderliggende oorzaak waarom zij een UWI krijgen. Daarom moet bij kinderen met een UWI altijd aanvullend onderzoek gedaan worden. Meestal wordt een echo nieren & urinewegen, een mictiecystogram en een renogram gedaan. Tot dat de onderzoeken zijn voltooid krijgen kinderen uroprofylaxe om te voorkomen dat ze in de tussenliggende tijd opnieuw een UWI krijgen.

Echo nieren & urinewegen
Hiermee kun je onderzoek van de nieren doen, je kunt eventuele dilatatie zien. Je kunt onderzoek van de blaas doen, hierbij kun je eventueel dilatatie van de distale ureteren, verdikking van de blaaswand of de aanwezigheid van ureteroceles zien.

Mictiecystogram
Bij dit onderzoek wordt een jodiumhoudend contrast via een catheter de blaas ingebracht totdat er sprake is van aandrang. Vervolgens laat je de patiënt plassen.
Met een mictiecystogram kun je vesico-urethrale-reflux (VUR) en de aanwezigheid van urethrakleppen opsporen. De prevalentie van VUR bij kinderen < 1 jr met een UWI is 20%. Er zijn verschillende gradaties VUR, gradaties I-V. Kinderen met VUR hebben een verhoogd risico op acute pyelonefritis (APN) en nierschade t.g.v. APN.

Renogram
Bij een renografie wordt er via een infuus een radioactieve stof toegediend. Hierna wordt bekeken hoe de radioactieve stof wordt opgenomen door de nieren en vervolgens wordt uitgescheiden. Met dit onderzoek kun je de doorbloeding van de nier, de tubulaire functie van de nier en de urine-afvloed zien.

Oorzaken UWI
Er kunnen verschillende oorzaken ten grond slag liggen aan een UWI bij kinderen:
• Stase van urine door
o congenitale afwijkingen (urethrakleppen, dubbel systeem, stenose (op niveau pyelum-ureter, ureter-blaas of urethra)
o Onvolledige lediging blaas
o Aanspannen bekkenbodem tijdens mictie
o Neurogene blaas bij spina bifidi
o Reflux
• ↓ weerstand (bijvoorbeeld bij diabetes melitus)
• Obstipatie
• Phimosis

Bij 30-50% van de neonaten met een UWI worden anatomische afwijkingen gevonden.

Gevolgen UWI bij kinderen
Er is kunnen korte termijncomplicaties optreden bij een UWI. De infectie kan verder opstijgen en de infectie kan uitbreiden naar het bloed waardoor er een urosepsis kan ontstaan.

Er kunnen ook lange termijncomplicaties optreden bij een UWI. Men kan hierbij denken aan nierschade en hypertensie. Het risico op nierschade is groter wanneer er recidiverende febriele UWI’s optreden, er een vertraging van de behandeling van een acute UWI is, wanneer er een disfunctionele eliminatie van de UWI is, wanneer er obstructieve afwijkingen zijn of wanneer er sprake is van VUR.

Bronnen:

E. Rubin, Farber, JL, Pathology (2007), Lippincott-Raven, Philadelphia, New York
H. de Vries, de Jongh, TOH, Grundmeijer, HGLM, Diagnostiek van alledaagse klachten (2011), Bohn Stafleu van Lofhum, houten
EH van de Lisdonk, van den Bosch, WJHM, Lagro-Janssen, ALM, Ziekten in de huisartspraktijk (2008), Elsevier gezondheidszorg, Maarssen