Wat is osteoporose? Daar gaat dit artikel over. In het kort worden de volgende onderwerpen behandeld: de definitie van osteoporose, de risicofactoren, de symptomen, de fracturen bij osteoporose, de types osteoporose, het onderzoek en de behandeling van osteoporose.
Definitie osteoporose
De definitie van osteoporose luidt als volgt: ‘een ziekte die gekarakteriseerd wordt door een lage botmassa en micro-architecturale afwijkingen in het botweefsel, leidend tot verhoogde botzwakte en een verhoogd risico op fracturen’. Volgens de WHO (World Health Organization) lijdt iemand aan osteoporose wanneer zijn botdichtheid meer dan 2.5 standaarddeviaties onder de gemiddelde waarde van een jonge volwassene ligt. En noemt dit de T-score. Bij een T-score tussen de 1 en 2.5, dit wil zeggen dat de botdichtheid tussen de 1 en 2.5 standaarddeviaties onder het gemiddelde van een jong volwassene ligt, spreekt men van osteopenie.
Osteoporose is een metabole botziekte die gekarakteriseerd wordt door diffuse botlesies, het normale gemineraliseerde bot is in massa afgenomen zodat het bot niet langer zorgt voor voldoende adequate mechanische ondersteuning. Osteoporose gaat altijd gepaard met verlies van botmassa. De aantasting van de verschillende botten door deze metabole botziekte zal verschillen in de verschillende botten maar de manifestaties van de ziekte worden gezien in het gehele skelet. De piekbotmassa heeft men op de leeftijd tussen de 25 en 35 en deze begint af te nemen rond je 50e-60e. Donkere mensen hebben een hogerepiek botmassa en daarom minder kans op osteoporose dan blanken en Aziaten.
Risicofactoren voor osteoporose
Het risico op een fractuur groeit exponentieel met de leeftijd van de mens. Dit komt omdat de botmassa niet het gehele leven hetzelfde blijft. Bij mannen neemt de botdichtheid gradueel af na hun 30e levensjaar. Bij vrouwen vindt er een sterke daling plaats in de botdichtheid in de 10 jaar na hun menopauze.Het is dus belangrijk dat je piekmassa zo hoog mogelijk is omdat daarna de botdichtheid alleen nog maar afneemt. De hoogte van je piekmassa wordt door meerdere factoren bepaald. De genetische factor is er daar een van (zo zijn de genen voor o.a. collageen type LA1, vitamine D receptor en de oestrogeen receptor belangrijk). Verder heeft voeding, geslachtshormonen en beweging ook invloed op de hoogte van de piekmassa. Risicofactoren voor het ontwikkelen van osteoporose zijn:
• Vrouwelijke geslacht
• Toenemende leeftijd
• Vroege menopauze
• Caucasianen en Aziaten
• Slender habitus
• Ontbreken van beweging/immobiliteit
• Roken
• Familie geschiedenis
• Overmatig alcohol
• Voeding (laag calcium dieet, weinig Vitamine D)
• Het slikken van corticosteroiden
• Gebruik van heparine
• Gebruik van cyclosporine
• Gebruik van cytotoxica
• Cushing’s syndroom
• Hyperparathyreoïdie
• Hypogonadisme
• Acromegalie
• Type I diabetes mellitus
• Reumatoïde artritis
• Chronisch nierfalen
• Chronische leverziekte
• Mastocytosis
• Anorexia nervosa
• Inflammatory bowel disease
De risicofactoren kun je eigenlijk verdelen in twee groepen . De ene groep risicofactoren geeft aanleiding tot verminderde botvorming en de andere groep risicofactoren leidt tot vergrote resorptie van bot door osteoclasten. Zo is een gevolg van vroeg oestrogeentekort dat er een verminderde osteoclasten apoptose is, wat leidt tot een vergrote resorptie van bot door osteoclasten. Bij ouderen is de oorzaak vaak verminderde botaanmaak.
Symptomen van osteoporose
Osteoporose heeft eigenlijk maar een symptoom en dat is fracturen. Een van de meest voorkomende fracturen bij osteoporose is een wervelfractuur, hierbij is het zelfs zo dat vaak niet opgemerkt wordt dat men een wervelfractuur heeft omdat deze zeer weinig klachten met zich mee brengt. De osteoporose blijft dus ook onopgemerkt. Maar een op de drie wervelfracturen is symptomatisch. Symptomen die wel bij een wervelfractuur zouden kunnen optreden zijn acute centrale rugpijn die tenminste 6 weken aanhoudt, houding veranderingen en het verlies van lengte. Andere veel voorkomende fracturen bij osteoporose zijn polsfracturen en heupfracturen, andere fracturen komen ook voor.
Fracturen en osteoporose
De meest voorkomende fracturen zijn die van de nek en de intertrochantersiche regio van de femur (de heup), de wervellichamen en de distale radius (Colles fractuur). Van blanken mensen in de VS, heeft 15% een heupfractuur gehad voor de leeftijd van 80 jaar en 25% voor een leeftijd van 90 jaar. Vrouwen in de meeste populaties hebben twee keer zoveel kans op een heupfractuur dan mannen. Op een wervel fractuur hebben vrouwen acht keer zoveel kans dan mannen. Ongeacht de oorzaak van osteoporose, is er altijd sprake van verhoogde bot resorptie in verhouding tot de formatie van bot. De aanmaak van bot gaat via een vernieuwingscyclus. Personen die jonger zijn dan 35-40 vervangen al het bot dat wordt geresorbeerd door nieuw bot, naar mate men ouder wordt minder bot vernieuwd dan dat er geresorbeerd wordt. Hierdoor ontstaan smallere botbalkjes in het gehele skelet wat voor veel verlies van bot massa zorgt.
Types osteoporose
Osteoporose kan ingedeeld worden in 2 types. Primaire osteoporose is de meest voorkomende en is van onbekende oorzaak. Primaire osteoporose kan weer opgedeeld worden in 2 types. Meer informatie over deze 2 types kan gevonden worden in het artikel “Osteoporose type 1 en type 2”.
Onderzoek naar osteoporose
Als een fractuur wordt vermoed, wordt er meestal een röntgenfoto gemaakt om te kijken of er daadwerkelijk sprake is van een fractuur. Als de röntgenfoto niet op een fractuur wijst, kan men ook nog een bot scintigrafie maken, hierop is ook beter het onderscheidt te maken tussen een osteoporotische laesie en een laesie door metastases. Met een DXA scan kun je de botdichtheid van het bot meten en daar kan men dan weer een T-score aanhangen die het risico op eventuele fracturen bepaald. Verder moet er ook nog onderzoek gedaan worden naar eventuele andere oorzaken voor de fracturen zoals andere ziekten en risicofactoren.
Behandeling van osteoporose
De behandeling van osteoporose is vrij uitgebreid. Voor de behandeling worden onder andere bifosfonaten en hormoonvervangende therapie voorgeschreven. De preventie en behandeling van osteoporose wordt uitgebreid besproken in het artikel “De behandeling van osteoporose”.
Bronnen:
E. Rubin, Farber, JL, Pathology (2007), Lippincott-Raven, Philadelphia, New York
H. de Vries, de Jongh, TOH, Grundmeijer, HGLM, Diagnostiek van alledaagse klachten (2011), Bohn Stafleu van Lofhum, houten
EH van de Lisdonk, van den Bosch, WJHM, Lagro-Janssen, ALM, Ziekten in de huisartspraktijk (2008), Elsevier gezondheidszorg, Maarssen