Schizofrenie is een psychiatrische ziekte van ernstige aard. Het manifesteert zich meestal tussen het 15de en 30ste levensjaar voor het eerst. Het is een aandoening die vooral jonge mensen treft. Bij gemiddeld één op de honderd personen zal de ziekte zich ontwikkelen. In Nederland lijden er ongeveer 160.000 mensen aan schizofrenie. Schizofrenie is een aandoening van de hersenen. Bij deze ziekte is het denken, het gevoelsleven en het gedrag van de persoon ernstig verstoort geraakt.
Wat is schizofrenie?
Wanneer men aan schizofrenie lijdt, heeft men één of meerdere psychosen doorgemaakt. Een psychose kan enkele dagen duren maar ook vele jaren duren. Een dergelijke periode kan zeer heftig verlopen. De persoon is daarbij behalve verward vaak ook heel druk is. Dit noemt men ook wel een acute psychose. Wanneer een psychose langer duurt, verloopt ze meestal rustiger. Dit noemt men dan een chronische psychose. Hallucinaties, wanen en verwardheid zijn de meest kenmerkende verschijnselen van schizofrenie.
Negatieve en positieve symptomen van schizofrenie
Bij schizofrenie kan er sprake zijn van negatieve en/of positieve symptomen.
Negatieve symptomen van schizofrenie
• Inactiviteit/ initiatiefverlies
• Sociale isolatie
• Cognitieve stoornissen (planning, uitvoeren complexe taken, werkgeheugen)
• Emotionele apathie
o Vlak affect
o Depressie (pessimisme, suïcidaliteit)
Positieve symptomen van schizofrenie
• Hallucinaties
• Wanen
• Denkstoornissen
• Interfereert met sociaal en beroepsmatig functioneren
Andere verschijnselen van schizofrenie
• Desorganisatie
o Chaotisch gedrag
o Onsamenhangende spraak
o Inadequaat affect
• Katatonie
• Volhouden ongemakkelijke houdingen
• Stereotype bewegingen / uitspraken
• Maniërisme
Diagnose schizofrenie
De diagnose schizofrenie is een klinische diagnose. Dit wil zeggen dat de diagnose schizofrenie gesteld wordt aan de hand van het klinische beeld wat iemand vertoond. De volgende punten moeten aan bezig zijn om de diagnose schizofrenie te kunnen stellen:
• 2 kenmerkende symptomen
• Sociaal/beroepsmatig disfunctioneren
• Een duur van > 6 maanden (volgens de DSM-IV criteria)of > 1 maand ( ICD-10 )
Behandeling van schizofrenie
Behandelingsdoelen
Bij de behandeling van schizofrenie heb je de volgende behandelingsdoelen:
• Psychotische symptomen verminderen
• Sociale belemmeringen verminderen
• Subjectief welbevinden: sociale identiteit, kwaliteit van leven, satisfactie met zorg
• Terugvalpreventie
• Kennis over ziekte verhogen
• Suïcidepreventie
• Rehabilitatie
Onderdelen behandeling schizofrenie
Bij de behandeling van schizofrenie zijn de volgende onderdelen van belang:
• Veiligheid, structuur en een prikkel arme omgeving
• De patiënt moet evt. opgenomen worden, evt. met IBS/ RM
• Antipsychotische medicatie
• Psycho-educatie (ook aan familie)
• Actieve inbreng van patiënt bij rehabilitatie
• Cognitieve gedragstherapie
Cognitief-gedragstherapeutische technieken
De cognitieve gedrachstherapie bij patiënten met schizofrenie richt zich op de volgende punten:
• Interesseren voor therapie
• Therapietrouw
• Hallucinaties
• Terugtrekgedrag
• Depressie
Medicatie bij schizofrenie
Patiënten die aan schizofrenie lijden krijgen een klassieke antipsychotica voorgeschreven, een dopamine D2 receptor antagonisten. Haloperidol is hier een goed voorbeeld van. Van deze middelen kan men vrij ernstige bijwerkingen krijgen. Zo kan acute dystonie optreden, men moet dan een anticholinergicum voorschrijven. Akathisie is een ander verschijnsel wat kan optreden, dit behandeld men met een bètablokker. Verder kan men symptomen krijgen van parkinsonisme, hier geeft men een anticholinergicum voor. Tardieve dyskinesie kan ook optreden, men kan dan staken met de klassieke antipsychotica en clozapine geven.
Een alternatief voor de klassieke antipsychotica zijn de atypische antipsychotica: dopamine en serotonine receptor antagonisten. Voorbeelden hiervan zijn olanzapine, risperidon, quetiapine en clozapine. Bij de atypische antipsychotica ziet men veel minder extrapiramidale bijwerkingen maar wel vaak gewichtstoename en het metabool syndroom.
Prognose van schizofrenie
• 22%: 1 episode en geen restverschijnselen / beperkingen
• 35% :terugkerende episodes zonder restverschijnselen / beperkingen
• 8% :terugkerende episodes met significante niet-progressieve restverschijnselen
• 35%: terugkerende episodes en significante progressieve restverschijnselen
Dit wil dus zeggen dat de meerderheid niet geheel. De suïcide ratio bij schizofrenie is ook vrij hoog namelijk 13%. Wanneer een psychose lang bestaat en niet behandeld wordt, heeft een slechte prognose.
Er zijn bepaalde factoren die samenhangen met een gunstiger beloop: oudere leeftijd (minder gestoord gedrag/denken), vrouwelijk geslacht, een goede sociale integratie voor de 1e episode, minder negatieve symptomen, een plotseling begin na een stressvolle gebeurtenis en een hogere sociaal-economische status.
Bronnen:
Edward P. Sarafino, Health Psychology (2002), John Wiley & Sons, New York
Michael Gelder, Richard Mayou, John Geddes, Psychiatry (2003), Oxford University Press, New York