Naast volwassenen, kunnen ook kinderen te lijden hebben onder psychiatrische aandoeningen. Voorbeelden van psychiatrische aandoeningen die veel bij kinderen voorkomen zijn autisme, ADHD, PDD-NOS, slaapproblemen, eetproblemen, depressie en gedragsproblematiek. Het vast stellen van een psychiatrisch probleem vergt vaak een andere aanpak dan die bij de volwassenenpsychiatrie. Het kind staat onder allerlei invloeden van buitenaf die mede bepalen wat het probleem is en daardoor erg belangrijk zijn.
Het vaststellen van een psychiatrisch probleem bij kinderen
Bij het vast stellen van een psychiatrisch probleem bij kinderen zijn een aantal punten van belang. Deze punten zijn van speciaal belang omdat het zich hier om kinderen handelt en niet om volwassenen. De volgende punten moet men in het achterhoofd houden, wanneer men bij kinderen of adolescenten gedrag- of emotionele problemen wil vast stellen:
- Niet het kind zelf, maar in de meeste gevallen de ouder, komt met het probleem. Dit wil zeggen dat het gedrag en de houding van de ouders grote invloed heeft op het vast stellen van een probleem of juist niet. Wanneer ouders erg bezorgt zijn, kunnen zij problemen erger voor laten doen dan ze zijn. Anders om geldt ook dat de ouders de problemen juist af kunnen zwakken. Dit is een bijkomende factor die het vast stellen van psychiatrische problematiek bij kinderen moeilijker maakt.
- Psychiatrische problematiek bij kinderen kan veroorzaakt worden door problemen van andere gezinsleden of andere mensen die dicht bij hun staan. Het hele gezin zal daardoor bij het vast stellen van eventuele problematiek moeten worden gevaluteerd.
- Of gedrag wat een kind vertoond normaal is of niet, hangt af van welke levensfase zich het kind bevindt. Pas wanneer je weet wat normaal gedrag is voor een kind van een bepaalde leeftijd, kun je bepalen of gedrag afwijkend is. Zie hiervoor het artikel “Kinderpsychiatrie: normale ontwikkeling”.
Algemene punten bij het vast stellen van psychiatrische problematiek bij kinderen
De doelen van het beoordelen van het kind
Wanneer je bij een kind gaat beoordelen of er sprake is van bepaalde psychiatrische problematiek, zijn er enkele doelen van deze beoordeling die je in de gaten moet houden. Hieronder volgt een overzicht van deze doelen:
- Je wil de huidige problemen vast stellen en daarmee een mogelijke diagnose stellen.
- De problemen van het kind dienen gerelateerd te worden aan het temperament van het kind, zijn lichamelijke conditie en zijn fase van ontwikkeling.
- De problemen dienen gerelateerd te worden aan de invloed vanuit het gezin, school en de sociale omgeving.
Het gesprek met de ouders
Tijdens het gesprek met de ouders is het belangrijk dat je ze het gevoel geeft dat ze niet de oorzaak zijn van de problemen maar dat ze juist bijdragen aan de oplossing van de problemen. De ouders moeten zoveel mogelijk gestimuleerd worden uit zichzelf zoveel mogelijk over hun kind te vertellen. Een huisbezoek kan bijdragen aan het verkrijgen van nuttige informatie betreffende het probleem van het kind.
Tijdens het gesprek met de ouders is het belangrijk informatie te krijgen over de volgende onderdelen:
- Het huidige probleem. Wat is de aard van het probleem? Wat is de ernst van het probleem? Hoe vaak komt het voor en wat zijn de situaties waarbij het voorkomt? Wat zijn factoren die het probleem verergeren of juist verlichten?
- Andere eventuele problemen betreffende het humeur, de mate van energie, de activiteit, de concentratie, lichamelijke klachten, het eten, het slapen en de relatie met de ouders en eventuele broers en zussen van het kind.
- De voorgeschiedenis van het gezin. Zijn de ouders gescheiden? Zijn de ouders ziek? Hoe is de relatie van het kind met de ouders en met eventuele broers en zussen?
- De (medische) voorgeschiedenis van het kind. Waren er problemen tijdens de zwangerschap en/of de bevalling van het kind? Hoe is de ontwikkeling van het kind nu en in het verleden? Is het kind veel ziek geweest? Is het kind opgenomen geweest in het ziekenhuis? Hoe gaat het op school?
Het gesprek en de observatie van het kind
Omdat kinderen meestal via de ouders bij de arts komen, is de bereidheid of de motivatie om te praten meestal wat minder groot. Jonge kinderen weten niet wat er aan de hand is. Het is daarom vooral bij jonge kinderen van belang dat je ze eerst op hun gemak probeert te stellen. Dit kan men doen door over algemene onderwerpen te praten voordat men vragen betreffende het probleem gaat stellen. Je kunt ze ook laten spelen en op die manier informatie verzamelen. Oudere kinderen kan men vaker direct vragen stellen omdat zij de situatie vaak beter begrijpen. Behalve het stellen van vragen waar men antwoord op krijgt van het kind, is het ook belangrijk om op het gedrag van het kind te letten. Vanuit school kan ook belangrijke informatie betreffende het gedrag van het kind worden verkregen.
Hieronder volgt een overzicht welke onderwerpen in ieder geval aan bod dienen te komen tijdens het gesprek met het kind en de observatie van het kind:
- Relatie met de ouders
- Het voorkomen van het kind
- De mate van activiteit van het kind
- De concentratie van het kind
- Het humeur van het kind
- De gewoontes en manier van het kind
- Het niveau van ontwikkeling van het kind
- Lichamelijk onderzoek
Bronnen:
Michael Gelder, Richard Mayou and John Geddes (2003), Psychiatry, Oxford University Press, Oxford